Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)
Kuşlar vahşi yaşamdan tutsak hayata mahkûm edilmelerinden bu yana, diğer birçok evcil hayvana yakın ve genellikle diğer hayvanların avı olduklarından, hastalık belirtilerini çök iyi maskelemektedirler. Ne yazık ki, bu durumları tanı gecikmesine neden olabilir, bu yüzden kuş sahipleri, kuşlarını gözlemleyerek bu dezavantajı minimize etmeleri gerekir.
Kuş pisliği hızlı bir sağlık göstergesidir. Kafes atlığı olarak kullanılan kâğıtlarının günlük muayenesi, kuşun stresli veya hasta olup olmadığını belirleyerek, zamanında sorunları halletmek yoluna gidilebilir.
Kuşların sindirim sistemi fiziksel olarak basit ve etkilidir. Yenilen yemin sindirimi bir günden az sürer. Böylece dışkıları, son yedikleri, aktiviteleri ya da olaylarla ilişkili bilgi verebilir. Bunun için normal dışkının nasıl olduğunu bilmek gerekir. Eğer bir şeylerin yanlış olduğunu fark edildiğinde, anormallikler hızlı bir şekilde veteriner hekime iletilmelidir.
Dışkı; gaita, idrar ve üratlar olmak üzere üç komponentden oluşmaktadır.
- Dışkı kuşun sindirim sisteminin katı atığıdır.
- Memelilerde olduğu gibi idrar böbreklerde üretilir.
- Keza hayvan böbreklerde ürik asit konsantresi olan ürat üretir(proteinlerin parçalanması sonucu meydana gelen artık bir ürün).
Kuşun dışkısı günlük olarak aşağıdaki kıstaslara göre gözlenmeli:
|
Gaita, idrar ve üratlar kuşun sindirim, idrar ve üreme sistemleri sonlandığı kloakada birleşirler. Söz konusu üç atık ürün birleşerek tek atık olarak hayvanı terk eder. Birleşenlerin herhangi birindeki değişiklikler kuşun durumuna ait ipuçları verebilmektedir.
Dışkılar taze iken hızla gözden geçirilmeli, aksi halde, eskidikçe karıştıklarından, doğru bir şekilde incelemek epey zorlaşabilmektedir.
Dışkıda normal olan nedir?
Her kuş türünün dışkısı farklıdır. Beslenme ve yaş gibi diğer faktörler de etkilemektedir. Normal olarak dışkının şıkça temizlenmesi gerekir. Özellikle birkaç gün süre ile dışkıları muayenesi kuş için neyin normal olduğunu hakkında size bilgi verecektir.
Normal dışkının belli başlı özellikleri:
- Dışkı kokusuz olmalıdır.
- Dışkı; kuş ve diyet türlerine bağlı olarak, sert ve koyu kahverengi ya da yeşil renkli olmalıdır. Belli başlı besin kaynağı tohum ise, dışkı koyu yeşil renktedir. Temel besini pelet olarak veriliyorsa ise renk, pelet rengine yakındır. Kuru dışkı, genellikle siyah bir görünümdedir.
- · İdrar açık renkte olmalıdır.
- Üratlar görünüş olarak, kremsi-beyaz, opak ve neredeyse kirecimsidir.
Muhabbet kuşları normalde günde 35-50 dışkılarken, büyük kuşlar daha az pislemektedirler. Avustralya menşeli nektarla beslenen küçük papağan dışkıları daha sulu ve daha sıkça pislemektedirler.
Peki, dışkıda anormal olan nedir?
Geçici bir değişikliği, örneğin ishali fark etmek gerekir. Keza, renk değişiklikleri, hacim, kıvam ve dışkılama sayısını izlenmelidir.
Bazı normal dışı belirtiler:
- Dışkı rengi, hardal sarısı, paslı kahverengi ya da kan içerebilir.
- Dışkı alışılmadık büyük hacimde ya da kaba dokulu, sulu veya lapamsı mı?
- Gaita sindirilmemiş gıda içermekte veya kötü kokulu mu?
- İdrar hangi renkte?
- Üratlar sarı ya da yeşil mi?
- Dışkılama sayısında önemli bir artış veya azalma söz konusu mu?
Bulguların yanlış yorumlanmasını önlemek için kuşun en son yedikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Yaban mersini ya da pancar, dışkı rengi önemli ölçüde değiştirmektedir. Diyetin meyve ve sebze gibi yüksek nemli olması, idrar miktarının artmasına neden olur.
Hastalık şüphesinin diğer belirtileri nelerdir?
Dışkıda değişiklikler ortaya çıktığında hastalığı ele verecek aşağıda sıralanan diğer belirtiler de gözlenmelidir:
- Uyuşukluk,
- İştahsızlık,
- Tüylerde olan veya olmayan; yapışma ya da toplanma, kabarma,
- Solunumda tıkırtı, hırıltı, hışırtı veya ağzı açık nefes alma,
Kuş bu semptomlardan herhangi birini sergiliyorsa, hemen hekime başvurun. Bu gözlemleri yaparken kafes tabanının tamında devamlı kâğıt serili olmasına özen gösterilmelidir.
