Kuşların Beslenmesi

KUŞLARIN BESLENMESİ: EVCİL KUŞLARDA YEMLEME, PAPAĞANLARDA DİYET VE BESLENMEDE İPUÇLARI

Dr. Kaya DEMİRÖZÜ

 Kanatlı Sağ‎ً‎lığı ve Hastalı‎kları‎ Uzman‎ı

(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)

Evcil kuşların doğru gıdalarla beslenmesi sağlıkları açısından önemlidir. Kuş beslenmesinde güvenli önerilerine dayanan dengeli bir diyet olmazsa olamazdır. Başından beri dengeli bir diyet kuşlarda birçok sağlık ve davranış sorunları önleyebilir. Dengesiz bir diyet, evcil kuşların hastalanması ve erken ölümlerin ana sebebidir. Kötü beslenme, insanın neden olduğu bir hastalıktır. Çok şükür ki, şiddetine göre izler kalsa da önlenebilir.

Bir kuş edinmeden önce bakım ve beslemesi hakında detaylı bilgi sahibi olunmalıdır. En güvenilir bilgide hekiminizdedir.

 Kuşlar arasında beslenme farklığı var mı?

Unutulmamalıdır ki; tüm kuş türlerinin tamamı aynı besilerle beslenmezler. Örneğin baştankaralar, ağaçkakan, sinekkuşları gibi kuşlar aynı gıdaları yemezler ve evcileşmeleri de bu yüzden mümkün olmamaktadır. Genel olarak, papağanlar, normal diyetler göre sınıflandırılabilir. Çoğu papağangiller gıdalarının ana kısmı bitkilerdir. Yani ot oburdurlar(florivore). Ot oburlardan bazıları ağırlıklı olarak granivor olup tane, tahıl ve /veya tohumlarla beslenmektedirler. Frugivor sınıfındaki kuşlarsa meyve dayalı diyeti tercih ederler. Bazı kuşlarınsa hem etçil hem otçul olup, beslenmeleri bitkisel ve hayvansal gıdalardan oluşabilir. Çoğunlukla nektarla beslenen (nektarivor) özel bir sınıf vardır.

Aşağıdaki tablo incelendiğinde aralar(macaw) arasında bile esas diyetin farklı olduğu görebilir. Mavi boğazlı Amerikan papağanı daha çok meyve yerken yabani Sümbül Amerika papağanı, çoğunlukla tahıl (aslında kabuklu yemiş) tercih etmektedir.

Örneğin, her ikisi de granivor kabul edilse bile; muhabbet kuşları genellikle tohumları yerken vahşi sümbül Amerikan papağanı, çoğunlukla palmiye tohumunu tercih etmektedir. Bu küçük örneklemede de görüldüğü gibi, her bir kuşa farklı beslenme tavsiyelerine ihtiyaç söz konusudur.

Tohumla beslenen kuşlar

Tohum ağırlıklı kuşlar için bile, tek başına tohumlar uygun bir diyet değildir. Bunun birkaç nedeni bulunmaktadır:

• Kafesteki hayvana verilen tohumlar, kuşların yaşadıkları doğal bölgelerinde bulunan tohumların aynısı değildir. Çoğunlukla bizlerin verdiği besinler protein ve vitamin gibi diğer besin öğeleri açısından yetersizdir.
• Doğal hayattaki kuşların enerji ihtiyacı, kafes kuşlarından daha fazladır. Kafes kuşları doğadakilerin aynı gıdalarını yerse obez olacaklardır. Onlardan daha az yerlerse de vitamin,protein, amino asitler, mineraller gibi temel taşlarından  yetersiz beslenmiş olacaklardır.
• Kafes kuşları tohumla beslenirken zaten bir kısmını dışarı atmaya meyillidirler. Geri kalanıyla veya sevdikleriyle beslenmeye çalışırlar. Beslenmenin yalnızca birkaç çeşit tohumla sınırlandırılması belirli beslenme bozukluklarına yol açabilir.

Birden fazla türde tohum verilse bile, sadece tohumla beslenme optimal sağlık için gerekli olan vitamin ve mineral ihtiyacını karşılamayacaktır. Çocukların ve kimi yetişkinlerin tatlı düşkünlüğü gibi kantlılarda tohumlara eğilimleri vardır. Onlar için sağlıklı olanı, içinde sevilen tohumların da bulunduğu bir karışımı yemeleri olacaktır. Birçok tohum yiyen kuşlar için en iyi beslenme; pelet gıdalar gibi formüle edilmiş besinler, sebze, az miktarda meyvedir Bu tip bir beslenme dolaylı olarak tedaviye de katkı oluşturur.

Formüle besinler

Yem tahıllar, tohumlar, sebzeler, meyveler ve farklı türde proteinlerin yanı sıra, ek vitamin ve minerallerin bir karışımıdır. Bu karışımlar pelet, pelet kırığı veya nugget(külçe) formunda olabilir. Hayvan gıdasını bu formlarda yerse:  tohum karışımının aksine, formüldeki bileşenlerden istediğini seçemez, bu nedenle beslenme dengesizliklerinin daha az görülmesi muhtemeldir.

Çoğu türler için, pelet gıda diyetin% 65-80, sebzeler% 15-30 olmalıdır. Geri kalanı ise tohum ve meyveler olabilir.

Sebze ve meyveler

Sebzeler iyi bir vitamin, mineral ve karbonhidrat kaynağıdır. Hayvan gıdasının % 15-30 olmalıdır. Meyvelerde şeker ve nem yüksektir,  günlük beslenmede yaklaşık % 5 aşmamalıdır. Sebze ve meyve çeşitliği açısında bunun tercih edilmesi gerekir.. Aşağıdaki tabloda papağangiller için sebze ve meyve önerileri bulunmaktadır:

Gıda vermeden önce tüm sebze ve meyveleri iyice yıkanmalıdır. Elma gibi meyvelerin çekirdekleri çıkarılmalı, günlük olarak verilip yenmeyen atılmalıdır. Sebze ve meyvelerin su içeriği yüksek olduğundan gaitada idrar miktarı artacaktır.

Çeşit ve çekicilik

Tıpkı bizler gibi kanatlılarda besinleri görme, tatma ve kıvamına göre yemeye karar vermektedirler. Dengeli bir beslenme sağlamak için sebze ve meyveler geniş bir yelpazede halinde verilmelidir. Besinler mümkün olduğunca doğal halleriyle muhafaza edilmelidir ve yiyecek hazırlarken yaratıcı olunmalıdır.

Oyuncakların bulunduğu yere, kafesin değişik yerlerine içine gıdalar asılabilir. Örneğin büyük kuşlara mısır taneleri yerine kocan halinde verilmesi, kuşun fiziksel ve zihinsel uyarılması ve oyalanması sağlanmış olur.

Tohum ağırlıklı bir beslenmenin değiştirilmesi

Daha sağlıklı, dengeli, çok çeşitli gıdalarla yeni bir beslenme rejimi uygulama genç bi kuşlara kıyasla erişkinlerde adaptasyon daha güçtür. Bir kuşun sağlıksız bir beslenme rejiminden daha sağlıklı bir beslenme rejimine geçmesi için daha emek, sabır ve zaman gerektirir.

Hayvan pelet gıdalar dayalı diyete geçiş yaparken,  kuşun pisliğindeki değişiklikler gözlenmelidir. Gaita daha büyük ve daha açık renklidir. Eğer pislik miktarı az ve koyu renkli ise hemen hekime başvurulmalıdır. Hayvanın yemesi yeterli değildir ve geçişin yavaş uygulanması gerekebilir.

Tohum ağırlıklı beslenmeyenler

Tohum ağılıklı yerine nektarla beslenen Loriket ve lori ( Loriidae ailesinden küçük papağan) gibi papağangiller için ana gıdaları özel formüle edilmiş ticari ürünlerdir. Bunlarda bir kısmı kuru veya nemli, bazılarıda çözelti halindeki nektar karışımlarıdır. Nektar besinler günde birkaç defa taze verilmeli, sıcak ortamda ve yazın 4 saatte bir yenilenmelidir.

Ayrıca elma, nar, papaya, üzüm, kavun, ananas, incir ve kivi gibi bazı meyveler verilmelidir. Yine polen, koçanlı mısır, hercai menekşe, Latin çiçeği, gül, ebegümeci, kadife ve karahindiba gibi bazı çiçekleri verilebilir. Uygun miktar miktarları belirlemek için hekime danışılmalıdır.

Destek ürünler

 Çoğu yetişkin kuşlar için, destek ürünler gerekli olmayabilir. Ve bunu kararını hekim sadece vermelidir. Güvenilir ticari formüle besinler kuşun ihtiyacı olan tüm besin elamanları gibi mineral ve vitaminleri de içermektediir. Hekim önerisiz vitamin takviyeleri kullanmak aşırı doz vitamin sorunlarına neden olabilir.

Sakıncalı besinler

Aşağıda kuşlara verilmemesi gereken bazı gıdalar yer almaktadır:
• Yüksek yağlı abur cubur şeyler (patates cipsi, doughnut(Lokma, halka),bisküvi, kuru, yaş pasta vb)
• Avokado
• Çikolata
• Alkol veya kafein
• Meyvelerin çekirdkleri ve çekirdek cevresindeki sertleşmiş kısımlar
• Trabzon hurması
• Sofra tuzu
• Soğan
• Elma çekirdekleri

• Mantar

Besleme yöntemleri

Doğal hayatta kanatlıların yiyecek araması günlerinin en az 1/3 almaktadır. Oysa kafes kuşlarında sadece bir kab içinde gıdanın olması fiziksel ve zihinsel uyarılmalarından mahrum etmekte ve eneji harcamalrı kısıtlanmaktadır. Kuşun yeme süreleri canlandırmak için yiyecek aramaya yarayan oyuncak ve diğer yöntemleri kullanılmalıdır. Daha deyaylı bilgi için: Süs Kuşları Hastalıkları XVI, Evcil Kuşların Yiyecek Arama İle Oyalanma Ve Oynama Aktivitelerini Teşvik Etme makalemizin okunmasını öneririz.

Besleme zamanı

Formüle edilmiş hazır besinler yemliklerinde daima bulunabilir. Doğada kuşların beslenme zamanı; güneş doğduktan yarım saat sonra ve öğleden sonra yaklaşık 17–18 (mevsime göre değişir. Gün batımından 30- 60 dakika önce), bu nedenle bu sırada taze sebze-meyve vermesi önerilebilir. Daima bir sonraki yemlemede önceki öğünden kalan sebze veya meyve atılmalıdır. Yiyecek arama amaçlı oyuncaklar atıştırma ve eğlence için gün boyunca kafeste bırakılabilir.

Yem tüketimini takip, hijyen

Hayvanın günlük yiyebiliceği kadar yem verilmelidir. Bu şekilde hem yem sarfıyatı ve bozulmasını riski azalmış olacak hemde gümlük tüketim miktarı kolayca izlenebilecektir. Gıda tüketiminin azalması kuş hasta olduğunu ilk belirtisi olabilir.

Yemlikler sıcak sabunlu su ile günlük olarak yıkanmalıdır. Hiçbir gıda fekal kontaminasyon veya bozulması riski yüksek olduğu için 24 saat daha uzun kafes kalmamalıdır.

Su ihtiyacı

Hayvana verilecek su taze, temiz ve her zaman kafeste bulunmalıdır. Eğer şişe tipi suluk kullanılıyorrsa, su günlük olarak değiştirilmesi gerektiği göz ardı edilmememli ve ucunun çalıştığından emin olunmalıdır. Hayvan su içemiyorsa bir veya iki gün içinde dehidrasyon, oluşabilir. Bu ciddi bir sorundur. Kab yerine şişetipi suluk kullanılacaksa, çanak suluğu kafesten çıkarmadan önce kuşun şişeye alıştığından emin olunmalıdır.

Grit

Besin olmamakla birlitte, grit özellikle kafes kuşları için insanlarca gerekli olduğu düşünlmektedir. Ancak fazla alındığında sindirim sisteminde grit pekliği ortaya çıkabilmektedir. İspinoz, saka ve kanarya iki ayda  2-3 tane grite ihtiyacı  olabilir. Ancak çoğu muhabbet kuşu, sultan papağanı ve diğer papağanlar ihtiyacıları yoktur.