YAŞLI KUŞLARIN BAKIMI
Dr. Kaya DEMİRÖZÜ
Kanatlı Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
(Drk.demirozu@yahoo.com.tr)
Kimi zaman ileri yaştaki kuşlar “senyör” ya da “yaşlı, geriatrik” kuş olarak anılırlar. Genellikle özel İhtiyaçları olup sağlık hizmeti gereksinimleri almaları elzemdir. Kimi Kuş türlerinin yaşam süreleri aşağıda gösterilmiştir:
|
Türler |
Esaret altında yaşam süresi (Yıl) |
İyi bakım ve Veteriner hizmeti sağlanan Esaret altındakilerin olası ömür süreleri (Yıl) |
| Muhabbet Kuşu | 8-10 | Gençken |
| Sultan Papağanı | 10-12 | 20+ |
| Cennet Papağanı (Agapornis) | 8-14 | 20+ |
| Pionus Papağanı | 30-40 | >40 |
| Gri Afrika Papağanı | 50-60 | >60 |
| Büyük Kakadu | 50-60 | 100 |
| Amazon Papağanı | >50 | 100 |
| Küçük Macawlar | 50 | >50 |
| Büyük Macawlar | 75 | 100 |
| Zebra İspinozu | 4-7 | 20 |
| Kanarya | 6-12 | 20-30 |
Beslenme
Yetersiz beslenme evcil kuşlarda sık rastlanır. Ancak belirtileri yıllarca fark edilmeyebilir. Bunun en sık rastlanan sonuçlarından biri; yavruların erken ölümleridir. Senyör kuşlarda yetersiz beslenme ile ilişkin en yaygın durumlar:
• Aşırı kilo: Yalnız tane-tohum veya tohum ağırlıklı bir yemle beslenen papağangiller yaş ilerledikçe ağırlıklarının artması, yağlanma olasılıkları daha fazladır. Yaşlı kuşlarda obeziteye yol açan diğer faktörler; metabolizmanın yavaşlaması, aktivitede azalma, hipotiroidizm gibi metabolik bozukluklardır. Obezite; şiş bir karın, nefes darlığı, ısıyı tolore etme yeteneğinin azalması, aşırı büyümüş gagalar ve deri altında görülebilen yağlanmayla karşımıza çıkabilir.
Az da olsa birkaç yaşlı kuşta, farklı olabilir ve onlar kilo almaya bilirler. Artritis gibi diğer problemler ortaya çıkabilir. Bunun sonucu da yemlikten yem yemek için kısıtlı hareket eder ya da ayaklarıyla besinleri kavramada oldukça zorlanır.
• A vitamini eksikliği: Keza A hipovitaminosis, A vitamini eksikliği olarak bilinen, sadece tane yemle beslenme veya öncelikle tane ağırlıklı diyet sonucu papağangillerde daha sık rastlanabilen bir vakadır. Belirtiler; hafif ya da ağır olabilir. Hapşırma, burun akıntısı, hırıltılı solunum, kabuklu ve / veya tıkalı burun delikleri, uyuşukluk, depresyon, ishal, yumurta sıkışması ve yumurtlama güçlüğü, kuyruk sallama, iştah kaybı, aşırı zayıflık (ciddi kilo kaybı), donuk, cansız tüyler, gözlerde şişlik, akıntı, öğürme, kötü kokulu nefes, ağızda beyaz lekeler ya da “yapışkan” tablo gibi semptomlar gözlenebilmektedir.
• Kalsiyum eksikliği: Kalsiyum eksikliği, Gri Afrika papağanı gibi iyi beslenmesi gereken, D vitamine ihtiyacı olan kuşlarda daha sık görülmektedir. Yine sadece tohum içeren diyetler sorumlu olabilirler.
Sinir sistemi ve Gözler
Gri Afrika, Sultan ve Amazon papağanı gibi bazı türler, ateroskleroza (damar sertliği) daha yatkın oldukları bilinmektedir. Merkezi sinir sisteminin (MSS) etkilenmesi sonucu da sinirsel krizler, felç vb bazı semptomlar gözlenir.
Senyör kuşlarda, özellikle papağanlarda katarakt oluşur. Görme kaybı belirtileri, gözlerini kısma veya gözlerde kızarma izlenir. Çoğu kez kataraktın oluşması tıpkı insanlardaki gibi yıllar almaktadır. Bazı kuşlarda ise katarakt birkaç hafta gibi çok kısa sürede gelişip ve hızla körlüğe yol açabilmektedir..
Yaşlı kuşlarda, gözün iris rengi daha açık hale gelebilir.
Davranış değişiklikleri Bu davranış değişiklikleri kuşların yaşlarıyla ilişkili olduğu söylenebilir:
• Fazla uyuma, • Aktivitede azalma, • Ötmede kayıplar,
Bunlardan bazıları kuşun hasta olduğu şüphesi uyandırmasına rağmen, normal yaşa bağlı değişiklikler olabilir. Eğer davranış değişikliklerini düzenli olarak not edilirse, nedenini belirlemek için hekim tarafından muayene esnasında bu kayıtlar çok işe yarayacaktır.
Hareketlilik
Artritis pek çok yaşlı kuşta gözlenebilmektedir. Bu esneklikte azalma, hareket etmede zorlanma, uçmaya isteksizlik, şiş eklemler, kafesin tabanına oturma ya da denge kaybı olarak karşımıza çıkabilir. Eğer kuşta bu semptomlar görülürse, hekime kontrol ettirilmesinde gecikilmemelidir. Esnek tünekler, oturma platformları ve diğer fiziksel yardımlar yararlı olabilir. Tablo ağır ise ilaveten, hekimin müdahalesi gerekebilir.
|
Yaşlı Kuşa Yardımcı Olma Yaşlı kuşun özel ihtiyaçları sağlandığına inandırılmalıdır. Onun yaşam kalitesi ve ömrü, büyük ölçüde sahibinin elindedir. Eğer kuşu her daim çok iyi görmek ve bunun için gayret sarf edilirse ”altın yıllar” sağlamaya yardımcı olunabilir:
|
Karaciğer Hastalığı
Özellikle aşırı kilolu yaşlı kuşlarda, hepatik lipidosis (Yağlı Karaciğer Sendromu) görülmektedir. Karaciğer yağlanması(YKS) belirtileri iştah kaybı, uyuşukluk, depresyon, şişmiş karın, Nefes darlığı, tüy kalitesinin bozulması, ishal ve anormal dışkı (yeşil renkli) karşımıza çıkar. Eğer karaciğer fonksiyonu büyük ölçüde azalmış ise, kuşta nöbetler, denge kaybı ve kas titremeleri gibi merkezi sinir sistemi belirtileri ortaya çıkabilir. Bu oldukça ciddi bir hastalık olduğundan kuşu büyük ölçüde etkilendiğinden diğer sağlık sorunlarıyla ne kadar baş edebilecektir?
Deri ve Tüyler
Bazı yaşlı kuşların, tüyleri renk değiştirebilir, parlaklığını kaybetmeye ve renk açılmaya başlar. Ayrıca Kuş hiç tüy yoluyor mu takip edilmelidir. Yaşı ilerlemiş bir kuşta artritis varsa, bu kendi bakımını yapmayı değişik ölçüde zorlaştırabilir. Bunun için tüylerin durumu izlenmeli, temiz olup olmadıkları kontrol edilmelidir.
Böbrek Hastalığı
Yaşlanmış hayvanda böbrek hastalığı sıkça görülmektedir. Bu A hipovitaminosis veya başka bir hastalık ile ilişkili olabilir. Genellikle belirtileri; depresyon, uyuşukluk, kabarık tüyler, zayıflama, su içmede artış, sulu dışkı, dehidratasyon, kilo ve iştah kaybı gözlenir. Böbrek hastalığı erken teşhis edilebilirse başarıyla yönetilmesi mümkündür.
Dolaşım ve Solunum Sistemi Hastalığı
Özellikle yaşlı kuşların bulundukları ortamlarda sigara dumanı ve benzeri kirleticiler söz konusu ise hava keseleri ve akciğerlerinde kronik problemler yaşamaları sürpriz sayılmamalıdır. Keza bir kısım kuşta kalp sorunları gelişebilir. Bu durumda bayılma nöbetleri, nefes darlığı ve genişlemiş bir karın söz konusudur.